خواص گیاه زنجبیل از منظر طب سنتی بهتر بشناسید!

قدمت و خاستگاه زنجبیل

زنجبیل عضو همان خانواده از گیاهانی است که هل و زردچوبه نیز هستند. رایحه تند زنجبیل به دلیل وجود کتون‌ها به ویژه جینجرول‌ها (gingerols) است که بنظر می‌رسد جز اصلی این گیاه بوده که در اکثر تحقیقات علمی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. قسمت اصلی مورد استفاده از گیاه زنجبیل ساقه افقی زیرزمینی (rhizome) آن است که محل رویش ریشه‌ها می‌باشد. چینی‌ها و هندی‌ها مدعی هستند که سابقه پنج هزارساله در استفاده از زنجبیل به عنوان یک گیاه دارویی در طب سنتی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها دارند. اما در حال حاضر این گیاه بیشتر در مناطق گرم و مرطوب کشت می‌شود و بزرگ‌ترین تولیدکننده آن هندوستان است.

زنجبیل در طب سنتی

بر اساس متون طب سنتی ایرانی زنجبیل به عنوان یک گیاه دارویی در موارد مختلفی بکار گرفته ‌شده است، از جمله برای تقویت حافظه و سیستم هضم، بازکننده انسداد کبدی، ضد قارچ، برای دفع باد از معده و روده، خشک کردن خلط و رفع بلغم، ضد عفونی کردن و رفع اسهال ناشی از مسمومیت غذایی.

زنجبیل در طب سنتی چینی برای رفع کولیک، سوء هاضمه و به عنوان محرک استفاده ‌شده است. در متون طب سنتی چینی زنجبیل به عنوان یک گیاه دارویی محرک yang در نظر گرفته شده که می‌تواند باعث کاهش yin شود. چینی‌ها معتقدند که زنجبیل یک گیاه گرم بوده که می‌تواند سرماخوردگی را درمان، بدن را تغذیه و تقویت کرده و ضعف را برطرف کند.

همچنین در متون طب سنتی هندی، عربی و آفریقایی نیز زنجبیل به عنوان یک گیاه دارویی برای درمان سردرد، تهوع، سرماخوردگی، آرتروز، روماتیسم، التهابات و گرفتگی عضلات بکار برده ‌شده است.

زنجبیل در پزشکی مدرن

در طی سالیان اخیر مطالعات سازمان یافته‌ایی برای بررسی اثرات سلامتی و مکانیسم زنجبیل صورت گرفته است، که در ادامه بطور خلاصه اشاره می‌شود:

خواص آنتی‌اکسیدانت: آنالیز ساقه زیرزمینی زنجبیل نشان می‌دهد که این بخش از گیاه حاوی مقادیر بالای ترکیبات آنتی‌اکسیدانت است که از نظر مقدار با گیاهان خانواده بری قابل مقایسه است. بر اساس مطالعات متعدد زنجبیل در کاهش مارکرهای استرس اکسیداتیو ناشی از افزایش سن تاثیر دارد. همچنین مشاهده شده است که این گیاه دارویی قادر به کاهش مسمومیت کبدی ناشی از الکل در موش‌های تحت درمان می‌باشد. مشاهده شده عصاره گیاه زنجبیل می‌تواند از طریق کاهش اکسیداسیون ترکیبات لیپیدی، اثرات مخرب تابش گاما بر موش‌های تحت درمان را نیز کاهش دهد.

خواص ضد التهاب: یکی از اثرات دارویی زنجبیل که در منابع طب سنتی نیز بسیار به آن تاکید شده است فواید آن در کاهش التهاب، تورم و درد است. مطالعات جدید نیز نشان می‌دهد عصاره این گیاه دارویی دارای اثرات ضد درد و ضد التهابی قوی است. بنظر می‌رسد عصاره زنجبیل از طریق اثر بر گیرنده‌های سلولی سطح کلسیم درون سلولی را تعدیل کرده و نقش ضد التهابی خود را ایفا می‌کند.

خواص ضد تهوع: ساقه زیرزمینی زنجبیل از دیرباز برای کنترل حالت تهوع ناشی از دریازدگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ادعا می‌شود تاثیر ضد استفراغ زنجبیل به عنوان یک گیاه دارویی ناشی از اثر تسکین دهنده آن در دفع گاز از روده است. اگرچه مکانیسم اثرات ضد تهوع زنجبیل بطور دقیق مشخص نیست، اما برخی شواهد نشان می‌دهد که عصاره این گیاه دارویی قادر به مهار گیرنده‌های سروتونین بوده و اثرات ضد تهوع خود را مستقیما بر روی دستگاه گوارش و در سیستم عصبی مرکزی اعمال می‌کند.

اثرات ضد سرطان: تأثیر زنجبیل در جلوگیری یا سرکوب رشد سرطان در انواع مختلف سرطان از جمله لنفوم، هپاتوم، سرطان روده بزرگ، سرطان پستان، سرطان پوست، سرطان کبد و سرطان مثانه بررسی شده است. مکانیسم‌های پیشنهادی برای توضیح فعالیت‌های ضد سرطانی زنجبیل و عصاره آن شامل فعالیت آنتی‌اکسیدانی و توانایی القای آپوپتوز، کاهش توان تکثیر سلولی، توقف چرخه سلولی و سرکوب مسیر انتقال سیگنال NF-κB/COX-2 است.