با طب سنتی چگونه می‌توان به آرامش اعصاب و روان کمک کرد

مشکلات اعصاب و روان

بیماری‌های اعصاب و روان علت حدود یک سوم از کارافتادگی‌ها در جهان محسوب شده که بار و هزینه‌های اجتماعی زیادی را سبب می‌شود. در کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط، حدود 25 الی 35 درصد جمعیت درگیر انواع مشکلات اعصاب و روان هستند. بر اساس مطالعات انجام شده بیماری‌های اعصاب و روان یکی از دلایل اصلی مرگ و میر در جهان نیز محسوب می‌شوند. از جمله رایج‌ترین مشکلات اعصاب و روان عبارتند از اضطراب، افسردگی، استرس‌های پس از حادثه (post-traumatic stress disorder)، اختلال هراس (panic-disorder)، اختلال دو قطبی (bipolar disorder) و اختلال وسواس فکری عملی.

بعضی از مشکلات اعصاب و روان بسیار نمود مشخصی داشته و افراد مبتلا ممکن است سریعا دچار تحریک شده، بترسند، بطور نامفهوم صحبت کنند یا صداهایی را بشنوند که وجود ندارد. در مواردی این افراد ممکن است زیاد بخندند، آواز بخوانند و خیلی کم بخوابند. اما بر عکس افرادی مبتلا به افسردگی، بسیار ناراحت‌اند، احساس بی‌ارزشی کرده، امیدی به زندگی نداشته و ممکن است اقدام به خودکشی کنند.

امروزه اساس درمان بیماری‌های اعصاب و روان استفاده از مشاوره و دارو است. اما در هر دو مورد موانعی وجود دارد که بیماران را از دریافت درمان مطلوب باز می‌دارد. یکی از این موانع هزینه نسبتا بالای این درمان‌هاست چرا که عمدتا تحت پوشش بیمه نیستند. همچنین مانع دیگر در استفاده از داروهای رایج، عوارض جانبی نسبتا بالای این داروهاست که در بعضی موارد ممکن است در بلند مدت مساله‌ساز شوند. لذا همواره تمایل به استفاده از روش‌های جایگزین و طبیعی است. در آمریکا طب جایگزین و مکمل برای درمان شرایط مختلف اعصاب و روان به کار برده می‌شود. در این مورد بر اساس نظرسنجی مصاحبه سلامت ملی آمریکا که در سال 2007 انجام شده است حدود 38.3% بزرگسالان و 11.8% کودکان از انواع مختلف درمان‌های جایگزین استفاده کرده‌اند که نسبت به سال 2002 روندی صعودی داشته است.

طب سنتی و بیماری‌های اعصاب و روان

از جمله درمان‌های مورد توجه در طب مکمل و جایگزین، استفاده از روش‌ها و توصیه‌های طب سنتی است. در این مورد روش‌های درمانی رایج در طب سنتی چینی بیشتر از همه شناخته شده است. تاثیر مثبت طب سنتی چینی در درمان اضطراب، افسردگی، PTSD و اختلال خواب طی مطالعات جدید گزارش شده است. اما اینکه واقعا استفاده از این روش‌های طب سنتی چقدر می‌توانند به درمان قطعی ختم شوند نیازمند مطالعات کلینیکی و بالینی بیشتری است. همچنین مشخص نیست استفاده از طب سنتی در درمان بیماری‌های حاد روانی مانند اسکیزوفرنی یا افسردگی شدید چقدر موثر است.

استفاده از گیاهان دارویی یکی از روش‌های رایج در طب سنتی برای درمان انواع بیماری‌ها است. از جمله این گیاهان مورد توجه در طب سنتی برای درمان مشکلات اعصاب و روان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گل راعی (هفاریقون یا گل شهناز)

این گیاه با نام علمی Hypericum perforatum یک گیاه چند ساله معطر که منشاء اروپایی داشته اما اکنون در اکثر مناطق دنیا اعم از آسیا، آمریکای شمالی و آفریقای جنوبی می‌روید. این گیاه برای درمان افسردگی بسیار مورد توجه طب‌سنتی است. خاصیت این گیاه در درمان افسردگی به اثبات رسیده و بر اساس مطالعات انجام شده توسط محققین طب‌سنتی بنظر می‌رسد مکانیسم عمده اثر ضد افسردگی آن از طریق جذب مجدد (reuptake) سروتونین یا سایر انتقال‌دهنده‌های عصبی (نوروترانسمیترها) در مغز می‌باشد.

• کاوا

این گیاه با نام علمی Piper methysticum یک گونه از سرده فلفلیان است. بنابر مطالعات انجام شده در طب‌سنتی، گزارش شده است که احتمالا اثرات کاوا به دلیل وجود ترکیباتی به نام کاواپیرون‌ها است، که در مدل‌های حیوانی به عنوان ریلکس‌کننده عضلات و ضدتشنج عمل می‌کنند ، از مسمومیت با استریکنین محافظت می‌کنند و تحریک‌پذیری سیستم لیمبیک را کاهش می‌دهند. اگرچه مکانیسم اثر کاواپیرون‌ها دقیقا مشخص نیست اما بنظر می‌رسد اثرات ذکر شده را از طریق مهار کانال‌های سدیمی وابسته به ولتاژ، افزایش تراکم گیرنده‌های گابا، جلوگیری از جذب مجدد نوراپینفرین و سرکوب رهاسازی گلوتامات اعمال می‌کنند.

• جینگو بیلوبا (کهن‌دار)

این گیاه با نام علمی Ginkgo biloba نیز یک گونه از سرده کهن‌دار و درختی بزرگ و خزان‌پذیر با برگ‌های بادبزنی شکل است. این گیاه بطور سنتی به عنوان تقویت کننده حافظه مصرف ‌شده است و اثرات دارویی آن در پیشگیری از زوال عقل و دیوانگی در مطالعات مختلف طب‌سنتی اثبات شده است. برای ترکیبات فلاوینوئید این گیاه اثرات مختلفی نظیر فعالیت آنتی‌اکسیدانتی، محرک اثر پلاکت‌های خونی و تقویت‌کننده پرفیوژن عروق گزارش شده است.

• سنبل الطیب

این گیاه با نام علمی Valeriana officinalis گیاهی است که بوته‌ای استوار و چندساله دارد و در اروپا و بخش‌هایی از آسیا می‌روید. مطالعات متعددی حکایت از تاثیر عصاره این گیاه در بهبود اختلالات خواب دارد. مشاهده شده است که عصاره سنبل الطیب می‌تواند عملکرد سیستم عصبی مرکزی را تحت تاثیر قرار دهد. در مطالعات حیوانی تاثیرات مختلف عصاره سنبل الطیب بر نورون‌های GABA-ergic مشاهده شده است از جمله، افزایش رهاسازی گابا، کاهش جذب مجدد گابا، کاهش تخریب گابا.