درمان و کنترل دیابت با بهره گیری از طب سنتی

دیابت

دیابت یکی از مشکلات متابولیک رایج در اکثرکشورهاست. دیابت نوعی اختلال مزمن در متابولیسم کربوهیدرات، چربی و پروتئین بوده و مشخصه آن افزایش قند خون در بیمار است، که می‌تواند مشکلات سلامتی جدی به همراه داشته باشد. از جمله حمله قلبی، سکته مغزی، بیماری‌های کلیوی، کاهش بینایی، بی‌حسی و تخریب بافت عصبی و جراحت یا قطع عضو در اثر بی‌حسی. بیماری دیابت به دلیل عدم جذب سلولی قندخون، ناشی از کاهش ترشح انسولین یا مقاومت سلول‌های بدن در برابر انسولین ایجاد می‌شود. دیابت و مشکلات سلامتی وابسته به آن یکی از علل اصلی مرگ و میر در دنیا محسوب می‌شوند.

ابتلا به دیابت معمولا همراه با علائم خاصی نیست و یا علائم بسیار ناچیزی دارد. ادرار مکرر، تشنگی و پرخوری از علایم بیماری دیابت است و به علت آنکه این علامت‌ها توسط بیماران جدی تلقی نمی‌شود، بسیاری از بیماران دیابتی در فکر درمان نیستند.

درمان دیابت در پزشکی مدرن

درمان دیابت بر چهار رکن اساسی آموزشی بیماران و خانواده آنها، رژیم غذایی، ورزش و دارو استوار است. علی‌رغم پیشرفت‌های مهم که در درمان دیابت صورت گرفته، بدلیل عدم شناخت و آگاهی از " آموزش و اهمیت آن" بطور کلی کیفیت مراقبت از بیماران دیابتی هنوز در اکثر کشورها بخصوص کشورهای در حال توسعه ضعیف مانده است. درمان در دیابت نوع یک به صورت استفاده مادام العمر انسولین می‌باشد. درمان در دیابت نوع دو بخصوص در افراد چاق به صورت تغییر رژیم غذایی و تنظیم فعالیت‌های ورزشی است که البته اکثر بیماران در این کار موفق نبوده و مجبور به شروع درمان با قرص‌های خوراکی هستند. گرچه داروهای خوراکی کاهنده قند خون و انسولین سنگ بنای درمان دیابت به شمار می‌روند، ولی عوارض جانبی داروها، عدم توانایی کافی آنها در پیشگیری و کنترل مناسب عوارض بیماری و همچنین کاهش اثربخشی داروها در طول زمان، محققین را به بررسی روش‌های دیگر و کشف راه‌های مناسب‌تر و مکمل برای کنترل بیماری مذکور و عوارض آن ترغیب می‌نماید که از این بین توجه خاصی به توصیه‌های مختلف طب سنتی برای درمان دیابت خصوصا درمان‌های گیاهی و غذایی معطوف است.

کنترل دیابت به کمک طب سنتی

طب سنتی ایران از مکاتب طبی کل نگر و دارای پیشینه چند صد ساله می‌باشد که مدتی به دست فراموشی سپرده شده بود. امروزه با تلاش دوستداران مکتب طب سنتی و بنابر توصیه سازمان جهانی بهداشت به توسعه دانش بومی و استفاده از روش‌های طب مکمل/جایگزین ملی، مجدداً احیا شده است و در حال حاضر دانشگاه‌های به نام کشور به تربیت پزشکان متخصص در این رشته می‌پردازند. در طب سنتی ایران که به طب اخلاطی یا طب سینایی نیز معروف است، تشخیص بیماری‌ها بر اساس سنجش مزاج کل بدن و ارگان‌های مختلف انجام می‌شود و درمان نیز بر مبنای اصلاح اختلالات ایجاد شده در کل بدن شکل می‌گیرد.

اگر چه تمام روش‌های درمانی طب سنتی در گیاه درمانی خلاصه نمی‌شود، اما گیاهان جایگاه ویژه‌ای در نسخ درمانی طب سنتی دارند. هرچند شایع ترین درمان برای دیابت نوع اول انسولین و برای دیابت نوع دوم تجویز داروهای کاهنده قندخون است، اما رویکرد تغذیه‌ای و استفاده از گیاهان دارویی در بسیاری از کشورها رایج است. در تحقیقات جدید طب سنتی اثر بسیاری از گیاهان موجود در این نسخ در کاهش قند خون در مدل‌های حیوانی و در انسان مورد مطالعه قرار گرفته و اثرات کاهنده قند خون گزارش شده است. فلاونوئیدها از ترکیبات بسیار مهم اکثر گیاهان دارویی، سبزیجات و میوه‌ها می‌باشند. فلاونوئیدها از قبیل کوئرستین تحریک‌کننده ترشح انسولین و مهارکننده قوی تجمع سوربیتول در بافت‌های بدن می‌باشد. این فلاونوییدها در اکثر مواد غذایی روزانه، مانند سیب، پیاز، چایی، چای سبز، کلم، و دانه‌های خشکبار و همچنین در گیاهان دارویی مانند ژینکوبیلوبا، گل راعی، آقطی و بسیاری دیگر وجود دارد. بر اساس مقاله‌ایی که در سال 2002 در مجله Am. J. Clin. Nutr چاپ شده است، مهمترین اثر کوئرستین روی بیماران دیابتی مهار آنزیم آلدوز ردکتاز می‌باشد. این آنزیم گلوکز را به سوربیتول تبدیل می‌کند. سوربیتول عامل اصلی ایجاد آب مروارید در چشم و عوارضی مانند اختلالات عصبی می‌باشد. به علاوه کوئرستین اثر محافظتی روی قلب و عروق داشته که برای بیماران دیابتی بسیار حایز اهمیت است.

بعضی از انواع رایج گیاهان دارویی که بر اساس طب سنتی برای کنترل دیابت نوع دو می‌توانند مفید باشند عبارتند از:

• آلوورا

بر اساس پژوهش مروری انجام شده توسط محققین طب‌سنتی در سال 2013، اثرات محافظتی و ترمیمی آلوورا بر سلول‌های بتا پانکراس (مسئول تولید انسولین) در مدل حیوانی مشاهده شد. علت این مشاهده به خواص آنتی‌اکسیدانتی آلوورا نسبت داده شده است. از اینرو مصرف نوشیدنی حاوی پالپ یا عصاره آلوورا برای مدیریت دیابت نوع دو توصیه می‌شود.

• دارچین

در مطالعات مختلفی اثرات متعددی از دارچین در کنترل دیابت گزارش شده است. از جمله تاثیر در کاهش قند خون، کاهش میزان LDL، افزایش میزان HDL، افزایش حساسیت به انسولین در سلول‌های بدن، بهبود هضم و خواص آنتی اکسیدانتی.

• خیار تلخ (Momordica charantia)

مطالعات معدودی در طب‌سنتی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف این خیار بصورت خوراکی می‌تواند در کنترل عوارض دیابت مفید باشد.

• خار مریم (Milk thistle)

عصاره خار مریم حاوی ماده‌ایی به نام سیلمارین است که دارای خواص آنتی‌اکسیدانت و ضدالتهابی است. این خواصی است که در استفاده از خار مریم در کنترل دیابت مورد توجه است. اگرچه نتیجه مطالعات در مورد اثرات سیلمارین بر کنترل دیابت امیدوار کننده است با اینحال برای کنترل دیابت استفاده صرف از عصاره این گیاه کافی نیست.

• شنبلیله

دانه شنبلیله حاوی فیبر و ترکیباتی است که فرایند هضم کربوهیدارت‌ها را کند می‌کند. ازینرو می‌تواند ابتلا به دیابت نوع دو را به تاخیر بیاندازد. در مطالعه‌ایی که در سال 2015 منتشر شد، طی سه سال مصرف پودر دانه شنبلیله روند کاهشی در ریسک ابتلا به دیابت نوع دو در افرادی که مستعد ابتلا به دیابت بوده‌اند مشاهده شد.