اهمیت طب سنتی در بهبود سلامت جنین

بارداری سالم از دیدگاه طب سنتی

از دیدگاه طب سنتی ایران، برای حفظ زندگی سالم و پیشگیری از بروز بیماری‌ها، رعایت اصولی ضروری است که از آنها تحت عنوان اصول شش‌گانه حفظ سلامت نام برده می‌شود که در مورد بهداشت آب و هوا، غذا، فعالیت بدنی متعادل، خواب و بیداری، حبس و دفع مواد از بدن، و به خصوص بهداشت روانی، توصیه‌های کاربردی و دقیقی داده شده است. حکمای طب سنتی ایران همچنین برای زنان باردار جهت جلوگیری از عوارض دوران بارداری و مشکلات این دوران در مادر و جنین، در مورد نوع زندگی توصیه‌هایی کرده‌اند. در این میان با توجه ویژه به سلامت جنین و مادران باردار، اصولی را مطرح کرده‌اند که این مراقبت‌ها در موارد ذیل بیان می‌شوند: تغذیه، مقاربت، حمام، هیجانات روحی، فعالیت و حرکات بدنی

تغذیه

کیفیت و کمیت تغذیه و نوع مواد غذایی مصرفی، نقش مهمی در سلامت افراد دارد که در طب سنتی توجه ویژه‌ای به آن شده است.

در دوران بارداری باید موارد تغذیه‌ای زیر رعایت شود:

• مقدار غذا در دوران بارداری باید به میزان متوسط باشد تا به راحتی توسط دستگاه گوارش هضم شود

• از آنجایی که نیاز مادر باردار به مواد غذایی بیشتر از زمان غیر بارداری می‌باشد، لازم است زن باردار غذای خود را در چند وعده بخورد و در هر وعده حجم کمتری غذا بخورد و به تدریج میزان غذا را بیشتر کند تا هم باعث سنگینی معده نشود و به راحتی هضم شود و هم بتواند احتیاجات غذایی مادر و جنین را تأمین کند

• غذای زن باردار بایستی سبک باشد و هضم راحتی داشته باشد، به ویژه نزدیک زمان زایمان که بایستی از مصرف غذاهای حجیم و غذاهایی که هضم سختی دارند پرهیز شود

• میوه‌ها و سبزیجات مناسب در این دوران شامل: مویز، انگور، به‌شیرین، سیب ملس (ترش و شیرین)، گلابی، بادام، انار ملس، کاهو و کاسنی می‌باشد

• غذا‌های مناسب و توصیه شده در این دوران شامل: نانی که از گندمِ خوب تهیه شده و به خوبی پخته شده باشد، گوشت‌های لطیف و سهل الهضم مانند مرغ خانگى، گوشت بزغاله چاق یک ساله، گوشت بره یک ساله، آش‌های سنتی مانند اسفید باج و زیر باج می‌باشد

موارد تغذیه‌ای منع شده در بارداری:

• از مصرف چند نوع ماده غذایی مختلف و متفاوت در یک وعده باید پرهیز شود. گرسنگی یا پرخوری در این دوران مضر بوده و باید از آن اجتناب شود.

• خوردن خوراکی‌های خیلی شیرین و خیلی چرب ممنوع می‌باشد

• از خوردن مواد غذایی و آشامیدنی خیلی گرم باید پرهیز شود

• بهتر است در دوران بارداری مواد خوراکی خیلی سرد مصرف نشود و خوردن آب یخ، بستنی، برف و یخ ممنوع می‌باشد

• زن باردار باید از مصرف غذاهایی که باعث یبوست می‌شود خودداری کند

• مصرف سرکه در دوران بارداری ممنوع می‌باشد

• مواد غذایی نفاخ مانند لوبیا، باقلا، کبر، نخود، کنجد، کرفس، ترب، سیر خام و پیاز خام نباید مصرف شود

• از خوردن غذاهای تند و تلخ مانند کبر، زیتون خام، فلفل و ... باید اجتناب شود

• از خوردن غذاهایی که باعث ایجاد قاعدگی می‌شوند مانند لوبیا، نخود، کنجد، سداب، کرفس، رازیانه، شنبلیله، قُرطم (گلرنگ)، شبدر و ... باید پرهیز شود

• اجتناب از بوهای تند و تیز نیز توصیه شده است

• از خوردن گیاهانی مانند بنفشه و خطمی و پنیرک که باعث ضعف قلب و ضعف معده و سقط جنین می‌شود، اجتناب شود

• اگر رطوبت بدن مادر باردار زیاد است، از مصرف مواد غذایی رطوبت‌زا مانند سوپ‌های چرب، میوه‌های مرطوب و آبدار، حمام طولانی مدت و مکرر و هر آنچه که باعث افزایش رطوبت در بدن زن باردار می‌شود، باید پرهیز شود؛ چرا که یکی از مهمترین دلایل سقط، افزایش رطوبت مادر باردار است

مقاربت در بارداری

از آنجایی که مقاربت از دیدگاه طب سنتی ایران، هم حرکت جسمانی و هم تحریک هیجانی است، در بارداری باید با محدودیت‌های خاصی انجام شود.

• باید از مقاربت زیاد خصوصاً در اوایل بارداری و اواخر آن پرهیز کرد. در کتب طب سنتی اشاره شده است که در ابتدا و انتهای بارداری، احتمال سقط و از دست رفتن جنین بیشتر است، به همین دلیل در ابتدا و انتهای بارداری، مراقبت از جنین بسیار اهمیت دارد و از هر حرکت بدنی و نفسانی همچون رابطه جنسی باید پرهیز شود.

• در موقع رابطه جنسی بهتر است دخول کامل نباشد و از حرکت بسیار و شدید اجتناب شود.

• پرهیز از مقاربت زیاد خصوصاً در اولین بارداری لازم است.

• در مادران بارداری که از ضعف رنج می‌برند، بهتر است مقاربت انجام نشود

• مقاربت در زنانی که بارداری آنان بدون عارضه است، ممنوعیت کامل ندارد.

• رابطه جنسی در بارداری‌های پرخطر بایستی با احتیاط انجام شود

حمام در بارداری

حمام رفتن برای مادر باردار مفید است زیرا لذت بخش است، درد را تسکین می‌دهد، خستگی را برطرف می‌سازد، خواب آور است و حرکات شدید و آزار دهنده جنین را آرام می‌سازد؛ چرا که باعث دفع مواد زائد بدنی می‌شود. اما باید موارد زیر دقت شود:

• حمام کردن زن باردار باید معتدل باشد، یعنی از حمام کردن‌های طولانی مدت و مکرر باید پرهیز کند به جز نزدیک زایمان

• آب حمام باید ولرم باشد

• بهتر است در فضای حمام از عطر و بخورهای خوشبو استفاده کند

• پس از خروج از حمام کمی استراحت کند

• پس از بیرون آمدن از حمام، از نوشیدن آب سرد به ویژه آب بسیار سرد خودداری کند و اگر زیاد تشنه می‌شود می‌تواند سیب، به، غوره، ریواس و ... میل کند

هیجانات روحی در بارداری

در دوران بارداری هیجانات شدید و استرس روانی و غضب و غم و اندوه می‌تواند سلامت جنین را تهدید کرده و باعث سقط شود به همین دلیل:

• از فریاد زدن و بلند صحبت کردن در بارداری باید پرهیز شود

• زن باردار نباید در معرض صداهای بلند و ترسناک مانند صدای رعد قرار گیرد

• از ناراحتی و گریه شدید باید خودداری شود

• ترس شدید و یکباره در این دوران برای مادر و جنین مضر است و باید از آن اجتناب کرد

فعالیت و حرکات بدنی در بارداری

یکی دیگر از اصول حفظ سلامتی در طب سنتی، فعالیت و حرکت بدنی است که در دوران بارداری باید توجه ویژه به آن نمود.

• ورزش و پیاده‌روی در حد معتدل و ملایم در دوران بارداری بسیار سودمند است و باعث دفع مواد زائد از بدن و افزایش اشتها می‌شود. هرچه میزان غذایی که در این دوران مصرف می‌شود بیشتر باشد، نیاز به تحرک و پیاده‌روی نیز افزایش می‌یابد. اما باید از زیاده‌روی در ورزش نیز پرهیز شود، چرا که باعث سقط جنین می‌شود

• از حرکات شدید مانند دویدن و پریدن پرهیز شود

• خودداری از کوبیدن اشیاء با شدت که منجر به تکان خوردن شدید جنین شود

• پرهیز از حمل کردن و بلند کردن و کشیدن بار سنگین

• مراقبت و محافظت خود از ضربه و زمین خوردن

• زن باردار بایستی از نشاندن طفل دیگر بر شکم خود خودداری کند

• مراقبت و پرهیز از برخورد هر چیزی به شکم

• خواب و استراحت و آسایش در زن باردار بایستی کمی بیش از قبل باشد ولی بایستی از بی‌تحرکی زیاد نیز پرهیز کند تا فرزند سالم‌تر و زایمان راحت‌تری داشته باشد

موارد دیگری که در بارداری باید به آن توجه کرد:

• برخی روش‌های درمانی طب سنتی همچون فصد یا رگ‌زدن ، حجامت و دادن مسهلات در بارداری ممنوع می‌باشد، به خصوص قبل از ماه چهارم و بعد از ماه هفتم بارداری

• پرهیز از روغن مالی به سر، زیرا روغن مالی باعث ایجاد ترشحات پشت حلق (نزله) و به دنبال آن سرفه شده و سرفه‌های شدید و مکرر می‌تواند باعث سقط شود

• از عطسه کردن و یا بو کردن موادی که باعث عطسه می‌شود خصوصاً در ماه هشتم بارداری باید خوداری شود

• مادر باردار باید شکم و زیر دنده خود را با پارچه نرم پشمی بپوشاند